HIỆN TƯỢNG HEO NỔI MẨN ĐỎ TRÊN DA

Tác giả: PGS.TS Đỗ Võ Anh Khoa 

              Trường Đại học Lâm Nghiệp, CLB Ngành Heo Việt Nam

Vận chuyển heo từ trại chăn nuôi đến lò mổ là một khâu quan trọng trong chuỗi cung ứng thịt, nhưng cũng là giai đoạn heo dễ bị tổn thương sinh lý và bệnh lý. Một trong những biểu hiện thường gặp là hiện tượng nổi mẩn đỏ trên da (Erythematous rash). Có nhiều nguyên nhân, cơ chế sinh học liên quan và khuyến nghị giải pháp kiểm soát hiện tượng này, từ góc nhìn khoa học và thực tiễn chuỗi giá trị ngành heo.

Cơ chế sinh học và phản ứng sinh lý

Phản ứng stress cấp tính

Heo rất nhạy cảm với stress, đặc biệt trong điều kiện vận chuyển kéo dài, mật độ nhốt cao, nhiệt độ cao và rung lắc liên tục. Stress làm kích hoạt trục HPA (Hypothalamic-Pituitary-Adrenal), gây tăng tiết cortisol, epinephrine và norepinephrine (Knowles & Warriss, 2000). Các chất này gây giãn mạch ngoại vi, tăng lưu lượng máu dưới da, làm da đỏ lên, nổi ban, đôi khi sưng phù nhẹ.

Tăng nhiệt và rối loạn tuần hoàn

Heo không có tuyến mồ hôi hoạt động hiệu quả nên dễ tăng thân nhiệt trong điều kiện chở xe kín, nhiệt độ ngoài trời cao. Điều này gây tăng áp lực mao mạch, khiến mao mạch dưới da dễ vỡ hoặc rò rỉ, tạo thành ban đỏ, phù nhẹ hoặc xuất huyết điểm (Brown et al., 2015).

Nguyên nhân cụ thể dẫn đến nổi mẩn

Phân biệt sinh lý và bệnh lý

Hướng kiểm soát và khuyến nghị

Trong vận chuyển

• Chỉ vận chuyển heo khỏe mạnh, đã cách ly kiểm dịch.
• Giảm mật độ nhốt (≤ 120 kg/m²).
• Chọn thời gian mát trong ngày để vận chuyển.
• Xe có mái che, thoáng khí, vệ sinh sạch hóa chất tồn dư.

Tại lò mổ

• Cho heo nghỉ 4–6 giờ trước giết mổ.
• Kiểm tra thú y đầy đủ (nhiệt độ, hành vi, dấu hiệu toàn thân).
• Phân loại ngay các cá thể nghi ngờ bệnh để cách ly.

Giám sát và truy xuất

• Ghi nhận hình ảnh, điều kiện vận chuyển.
• Định kỳ xét nghiệm vi sinh vật tại da, máu hoặc mô nếu heo có dấu hiệu bất thường.
• Sử dụng công nghệ nhận diện cá thể kết hợp hệ thống truy xuất nguồn gốc.

Kết luận

Heo nổi mẩn đỏ trên da sau vận chuyển là vấn đề thường gặp và có thể bắt nguồn từ stress sinh lý, kích ứng cơ học hoặc bệnh lý nghiêm trọng. Cần có hệ thống giám sát, phân loại rõ ràng và phối hợp giữa trại, đơn vị vận chuyển và cơ sở giết mổ để bảo vệ phúc lợi động vật, chất lượng thịt và an toàn thực phẩm.

Tài liệu tham khảo

1. Knowles, T.G. & Warriss, P.D. (2000). Stress physiology of animals during transport. Livestock Production Science, 60(1), 81–90.
2. Brown, S.N., et al. (2015). Environmental temperature and skin damage in pigs. Animal Welfare, 24(1), 39–48.