Tầm quan trọng của tính đồng nhất và chất lượng trộn nguyên liệu trong sản xuất thức ăn cho heo
26-Th5-2025 (Trước đó 3 ngày)
Sản xuất thức ăn hỗn hợp là một công đoạn then chốt trong chăn nuôi heo, trong đó tính đồng nhất và chất lượng trộn giữ vai trò nền tảng cho sự thành công của cả nhà máy sản xuất thức ăn và trang trại.
Quy trình trộn nguyên liệu đúng cách đảm bảo phân bố đồng đều các chất dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất sản xuất, sức khỏe và phúc lợi vật nuôi, cũng như hiệu quả kinh tế.
Ngược lại, trộn kém có thể làm giảm hiệu quả sử dụng thức ăn, tác động tiêu cực đến lợi nhuận của hoạt động chăn nuôi heo. Bài viết này sẽ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến quy trình trộn nguyên liệu và tác động của nó đối với cả nhà máy sản xuất thức ăn và trang trại.
Chất lượng khẩu phần thức ăn cho heo bắt đầu từ việc xây dựng công thức hợp lý, đảm bảo đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng của vật nuôi ở từng giai đoạn sinh trưởng. Tuy nhiên, nếu khâu phối trộn không đạt chuẩn, hiệu quả của công thức ban đầu sẽ bị ảnh hưởng – dẫn đến hiện tượng tách lớp nguyên liệu, làm giảm khả năng tiêu hóa và ảnh hưởng đến sức khỏe đàn heo. Ngược lại, phối trộn đồng đều giúp mỗi cá thể vật nuôi nhận được liều lượng dưỡng chất ổn định, từ đó tối ưu hóa sức khỏe và hiệu suất tăng trưởng.
Quy trình phối trộn trong nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi
Trộn là một trong những công đoạn quan trọng nhất trong quá trình sản xuất thức ăn hỗn hợp. Mục tiêu chính của giai đoạn này là đảm bảo sự phân bố đồng đều của tất cả các thành phần dinh dưỡng, bao gồm cả nhóm nguyên liệu đa lượng (ngũ cốc, protein, khoáng chất, axit amin và chất béo) và nhóm nguyên liệu vi lượng (vitamin, khoáng vi lượng, enzyme và các chất phụ gia).
Nếu quá trình phối trộn không đạt yêu cầu, sẽ dẫn đến sự không đồng nhất về hàm lượng dinh dưỡng, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và năng suất của vật nuôi.
Việc lựa chọn máy trộn phù hợp đóng vai trò then chốt và cần được cân nhắc dựa trên đặc điểm của nguyên liệu cũng như yêu cầu về năng lực sản xuất. Hai loại máy trộn được sử dụng phổ biến hiện nay là:
- Máy trộn mái chèo (paddle mixer). Thích hợp với các nguyên liệu có độ nhớt cao hoặc tỷ trọng lớn, nhờ khả năng tạo chuyển động đảo mạnh mẽ, giúp nguyên liệu được phối trộn đồng đều một cách hiệu quả.
- Máy trộn ruy băng (ribbon mixer). Phù hợp hơn với các nguyên liệu có tỷ trọng thấp, nhờ cơ chế khuấy nhẹ nhàng nhưng vẫn đảm bảo tính đồng nhất trong phối trộn.
Thời gian trộn là yếu tố then chốt để đảm bảo độ đồng nhất của thức ăn. Nếu thời gian trộn không đủ, các thành phần nguyên liệu sẽ phân bố không đều, làm ảnh hưởng đến chất lượng của sản phẩm cuối cùng. Ngược lại, thời gian trộn quá lâu có thể làm phá vỡ cấu trúc của nguyên liệu và ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng của khẩu phần.
Do đó, việc kiểm soát chính xác cả thời gian và điều kiện trộn là vô cùng cần thiết để đảm bảo hỗn hợp được đồng nhất – đặc biệt khi các thông số này có thể thay đổi tùy theo thành phần công thức thức ăn.
Groesbeck và cộng sự (2007) đã thực hiện một nghiên cứu nhằm đánh giá ảnh hưởng của thời gian trộn đến độ đồng đều của khẩu phần. Bằng cách phân tích hàm lượng protein thô trong các mẫu thức ăn được phối trộn với thời gian khác nhau, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng việc tăng thời gian trộn giúp cải thiện độ phân bố đồng đều của protein.
Theo cùng một hướng nghiên cứu, Rocha và cộng sự (2022) đã đánh giá tác động của thời gian trộn đến hệ số biến thiên của thức ăn cho gà. Phân tích được thực hiện bằng cách sử dụng microtracer làm công cụ đánh giá. Kết quả thu được được trình bày trong bảng dưới đây.
Bảng 1. Ảnh hưởng của thời gian trộn (30, 60, 90 và 120 giây) đến hệ số biến thiên của thức ăn cho gà, trong đó quan sát thấy thời gian trộn càng dài thì hệ số biến thiên càng thấp. Nguồn từ Rocha và cộng sự., 2022.
| Thức ăn | ||||
|---|---|---|---|---|
| Thời gian trộn | Giai đoạn 1 CV (%) |
Giai đoạn 2 CV (%) |
Giai đoạn 3 CV (%) |
Giai đoạn 4 CV (%) |
| 30 giây | 35.90 | 49.50 | 34.80 | 40.80 |
| 60 giây | 20.40 | 22.60 | 11.90 | 10.00 |
| 90 giây | 10.70 | 8.90 | 9.80 | 10.80 |
| 120 giây | 7.50 | 5.40 | 5.40 | 5.80 |
| Giá trị P tuyến tính | <0.0001 | <0.0001 | <0.0001 | <0.0001 |
| Giá trị P bình phương | <0.0001 | <0.0001 | <0.0001 | <0.0001 |
Tác động của quá trình phối trộn đến vật nuôi
Thức ăn được phối trộn đồng đều giúp heo nhận được lượng dinh dưỡng nhất quán trong mỗi khẩu phần, từ đó hỗ trợ cải thiện các chỉ tiêu hiệu quả chăn nuôi như tăng trọng bình quân ngày (ADG), lượng ăn vào bình quân ngày (ADFI), hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR). Những yếu tố này tác động trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng và hiệu quả sử dụng dinh dưỡng của vật nuôi. Điều này đã được minh chứng qua kết quả nghiên cứu của Groesbeck và cộng sự (2007).
Bảng 2. Ảnh hưởng của thời gian trộn đến hiệu suất của heo con. Thức ăn được trộn trong 0, 30, 60, 120 và 330 giây, tương ứng. Nguồn từ Groesbeck et al., 2007
| Thời gian trộn | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0s | 30s | 60s | 120s | 330s | SE | Giá trị P tuyến tính | Giá trị P bình phương | |
| 0-14 ngày tuổi | ||||||||
| Trọng lượng ban đầu, kg | 6.30 | 6.30 | 6.30 | 6.30 | 6.30 | 0.16 | 0.42 | 0.65 |
| ADG, g | 190.00 | 249.00 | 245.00 | 256.00 | 280.00 | 23.25 | 0.01 | 0.10 |
| ADFI, g | 253.00 | 298.00 | 275.00 | 292.00 | 314.00 | 19.04 | 0.03 | 0.49 |
| FCR | 1.33 | 1.20 | 1.12 | 1.14 | 1.12 | 0.05 | 0.03 | 0.03 |
| 14-28 ngày tuổi | ||||||||
| ADG, g | 473.00 | 562.00 | 569.00 | 595.00 | 646.00 | 48.50 | 0.01 | 0.12 |
| ADFI, g | 687.00 | 822.00 | 793.00 | 841.00 | 889.00 | 56.14 | 0.01 | 0.17 |
| FCR | 1.45 | 1.46 | 1.39 | 1.41 | 1.38 | 0.03 | 0.11 | 0.32 |
| 0-28 ngày tuổi | ||||||||
| ADG, g | 331.00 | 405.00 | 407.00 | 426.00 | 463.00 | 35.04 | 0.01 | 0.01 |
| ADFI, g | 470.00 | 560.00 | 534.00 | 566.00 | 601.00 | 35.89 | 0.01 | 0.19 |
| FCR | 1.42 | 1.38 | 1.31 | 1.33 | 1.30 | 0.03 | 0.04 | 0.10 |
| Trọng lượng cuối cùng, kg | 15.60 | 17.60 | 17.70 | 18.30 | 19.30 | 1.20 | 0.01 | 0.89 |
SE = Standard error (Sai số chuẩn)
Mối liên kết giữa nhà máy thức ăn và trang trại
Tác động của một quy trình phối trộn hiệu quả không chỉ dừng lại ở nhà máy sản xuất thức ăn mà còn thể hiện trực tiếp tại trang trại. Thức ăn được phối trộn đồng đều sẽ cải thiện năng suất đàn heo, từ đó tối ưu hóa lợi nhuận cho trại. Vì vậy, việc duy trì liên lạc chặt chẽ giữa nhà máy thức ăn và trang trại là điều rất quan trọng nhằm kịp thời điều chỉnh nếu phát hiện các sai lệch trong thực tế chăn nuôi.
Một yếu tố cần lưu ý đối với thức ăn dạng bột (meal form) là khoảng cách vận chuyển giữa nhà máy và trang trại. Việc vận chuyển đường dài có thể làm giảm độ đồng đều của khẩu phần, do rung lắc trong quá trình vận chuyển gây hiện tượng tách lớp (demixing) – điều này xảy ra khi trong sản phẩm nhiều nguyên liệu với kích thước hạt khác nhau.
Kết luận
Tính đồng nhất và chất lượng trong quá trình trộn thức ăn cho heo đóng vai trò then chốt đối với năng suất chăn nuôi, sức khỏe, phúc lợi động vật và hiệu quả kinh tế của hệ thống sản xuất.
Trộn đúng cách giúp đảm bảo vật nuôi được cung cấp khẩu phần cân đối và đầy đủ dinh dưỡng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng và hiệu suất. Ngược lại, trộn kém có thể gây ra mất cân đối dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi và làm tăng chi phí vận hành.
Việc đầu tư vào công nghệ phối trộn hiệu quả, đào tạo nhân sự và thường xuyên kiểm soát chất lượng quy trình là yếu tố cốt lõi để đảm bảo tính bền vững và lợi nhuận ở cả cấp độ nhà máy thức ăn lẫn trang trại.
Khuyến nghị để tối ưu hóa quá trình trộn
- Chọn thiết bị phù hợp: Việc lựa chọn máy trộn phù hợp với loại nguyên liệu và quy mô sản xuất là rất quan trọng. Nên ưu tiên máy trộn làm bằng thép không gỉ, dễ vệ sinh, và bảo trì tốt để đảm bảo không chỉ độ đồng đều mà còn an toàn và vệ sinh cho khẩu phần.
- Kích thước hạt của nguyên liệu thô: Nguyên liệu phải có kích thước hạt đồng đều nhất có thể. Sự khác biệt đáng kể về kích thước hạt sẽ cản trở việc trộn đồng đều và ảnh hưởng đến chất lượng thức ăn.
- Giám sát liên tục: Cần kiểm tra định kỳ quá trình phối trộn bằng các công cụ như microtracer hoặc vi khoáng đánh dấu để đánh giá mức độ đồng đều. Việc kiểm tra này nên được thực hiện ít nhất một lần mỗi năm, với hệ số biến thiên (CV) lý tưởng là ≤ 5%.